U bent vanaf zaterdag 4 februari van harte welkom om circa 250 werken van dit bijzondere project van kunstenaar Mart Franken te komen bekijken. Iedere vrijdag, zaterdag en zondag van 13.00 uur tot en met 18.00 uur. Bekijk hier de website van museum Van Lien.
“Mart en de mensen van Moermont”
“Mart” is de kunstenaar Mart Franken (Bergen op Zoom 1955). Hij deed eerst de opleiding tekenen L.O. en Handvaardigheid A en B. Vervolgens studeerde hij in Amsterdam autonoom schilderen en tekenen aan de Academie van Beeldende Kunsten.
“De mensen van Moermont” zijn de bewoners van verpleeghuis Residentie Moermont in zijn geboorte- en woonplaats. Residentie Moermont is één van de nieuwste locaties van zorgaanbieder stichting Tante Louise/Vivensis in West-Brabant.
Cultuurhistorica, drs. Puck Meijer vertelde bij de opening van dit gebouw over het portretproject onder meer:
“Mart Franken heeft hier drie jaar aan gewerkt. De combinatie kunst en zorg lijkt op het eerste gezicht niet voor de hand te liggen, maar de wortels zijn van een respectabele leeftijd. Al in de Middeleeuwen gaven zorginstellingen regelmatig opdrachten aan een schilder. De combinatie kunst en zorg was en is geen monopolie voor Bergen op Zoom. Ook in onze tijd gebeurt dat.
Toch is dit project uniek. En dat komt door de omvang. En juist dat gegeven benadrukt voor de opdrachtgever de eigenheid en de gelijke waarde van elk mens afzonderlijk. Daarom ook worden de mensen geschilderd zoals ze zijn. Het geheel heeft de vorm van een groepsportret gekregen. Alle schilderijen hebben hetzelfde formaat en format. Daarbinnen kreeg de kunstenaar alle vrijheid om te schilderen volgens zijn visie.
Mart Franken accepteerde de opdracht omdat het onderwerp hem mateloos boeit. Vanuit een diepe belangstelling voor de mensen die vaak veel hebben meegemaakt, schildert hij hen.
Die uitbeelding is geen eenrichtingverkeer. Een kunstenaar geeft ook zichzelf in het schilderij dat tot stand komt, waardoor we niet alleen degene die model staat leren kennen, maar ook de schilder. In één van mijn eerste schilderlessen zei Mart: “schilderen brengt je bij jezelf” en een paar lessen later zei hij: “elk schilderij is een zelfportret”. In al die verschillende gezichten van Residentie Moermont moet dus ook iets van Mart Franken terug te vinden zijn.
Het maken van een schilderij heeft iets magisch. De ingrediënten zijn simpel. Eén van de mensen die Mart hier schilderde zei: “Wat jij doet kan ik ook, ik moet alleen nog leren tekenen”. En zo is het. De techniek is wel nodig, maar dat is niet de magie. Hoe kan het dat er op het doek een mens ontstaat die wij herkennen als onszelf of een bekende. En misschien nog universeler. Ook als we die mens niet kennen, zien we humor, achterdocht, gezelligheid, verdriet, trots, enz.
Hoe komt het dat we dat allemaal zien in die kleuren, lijnen en vlakken die de schilder met zijn verf en penselen heeft gemaakt? En zien we allemaal hetzelfde? Waaraan herken je een mens? Houding? Gebaren? Oogopslag? De vorm van ogen, mond, neus, oren? Dat zijn vraagstukken van de psychologie waar de kunstschilder – al dan niet bewust – ook mee werkt. Hoe dan ook: er is geen vaststaand recept waarmee een portret dat meer te bieden heeft dan een reclameplaatje, tot stand kan komen.
Daarvoor is naast vakmanschap en talent ook chemie nodig tussen de kunstenaar en degene die hij uitbeeldt. En een manier van schilderen die dat tot z’n recht laat komen.
Chemie ontstaat door contact tussen mensen. Voor Mart is dat essentieel. Hij praat met de mensen die hij gaat schilderen. Of beter gezegd, hij laat hen zoveel mogelijk vertellen en hij luistert, heeft belangstelling voor hun verhalen en respect voor degene die hij schildert en intussen ontstaat er een portret. Dat gaat niet altijd even gemakkelijk omdat niet alle bewoners meer in staat zijn om te communiceren. Op de één of andere manier helpt de schilderkunst daarbij. De vraag ‘Mag ik je tekenen’, heeft vaak een uitwerking op mensen. Voel je je dan heel bijzonder? Of reageer je op de aandacht die je krijgt als iemand echt naar je kijkt en naar je luistert? Is het de persoonlijkheid van Mart zelf die vertrouwen wekt?
Feit is dat mensen die Mart schildert, hem veel vertellen. Ook mensen die anders niet veel zeggen of die hun verhalen al heel lang in zichzelf hebben opgesloten. Het contact is soms heel broos, het lijntje breekt maar zo. Maar een gesprek kan ook heel vrolijk zijn of spontaan.
Door de chemie ontstaat een creatieve stroom tussen twee mensen. En een stukje waarheid over de mens die wordt afgebeeld wordt zichtbaar en de schilder legt dat vanuit zijn intuïtie vast op zijn doek. Als wij dat als beschouwer waarnemen, kan het ons ontroeren. Waarheid en ontroering hebben ook te maken met de manier van schilderen van de kunstenaar.
Meer dan 300 portretten laten elk een eigen wereld zien en als groepsportret geeft het een bijzonder beeld van het ouder worden. Het doet mij denken aan een lied van Herman van Veen waarin hij zingt over het ouder worden: “Al dat vreselijke snoeven zal tenminste niet meer hoeven.” In de portretten is dan ook geen hiërarchie meer te zien, iedereen is evenveel waard en is zichzelf.”
En nu is dan een groot deel van dit belangwekkende project te zien in Museum Van Lien.
Wij, als museum, zijn blij u te kunnen laten kennismaken met dit bijzondere, hartverwarmende project. Het resultaat van een opdracht – uniek vanwege zijn grote omvang- die geleid heeft tot een indrukwekkende vormgeving van medemenselijkheid en artisticiteit.
Tekst: Peter van Waterschoot van der Gracht
Website : museum plus galerie Van Lien.
Adres : Kadedijk 2 – 4793 GB Fijnaart